Kurcz Ida Pamiec, uczenie sie, jÄzyk

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

1966; Auria, 1973; Konorski, 1969; Sołtysik, 1970; Posner, 1969; Sperling, 1960, 1967;
Coltheart, 1972) zaczęto rozróżniać dwa, a nawet trzy rodzaje pamięci, wyodrębniając
ponadto tzw. pamięć sensoryczną. Omówimy te trzy rodzaje i przedstawimy dowody
przemawiające za ich istnieniem, jak też ogólny model mechanizmów pamięci, wyłaniający
się z tych badań.
Pamięć s(r)nsoryczna
Pamięć sensoryczna dotyczy przechowywania przez pewien czas po zakończeniu działania
bodzca sensorycznego efektów tego działania. Czas ten jest bardzo krótki, dlatego też Auria
(1973) użył tu terminu pamięć ultrakrótka. Początkowo odkryto jeden rodzaj pamięci
sensorycznej, tzw. pamięć ikoniczną związaną ze zmysłem wzroku, następnie wyodrębniono
pamięć zwaną echem, związaną ze zmysłem słuchu. Baddeley (1976) postuluje jej istnienie
dla różnych zmysłów, wyodrębniając dodatkowo pamięć: smakową, węchową, kinestetyczną
itp.
Pami~ć ikoniczna
Trzecim rodzajem pamięci, wyodrębnionym oprócz pamięci krótkotrwałej i długotrwałej,
była początkowo tzw. pamięć ikoniczna (Neisser, 1967). Określa się też ją czasem jako efekt
Sperlinga (1960), który jako pierwszy wykazał eksperymentalnie istnienie tego rodzaju
pamięci. On to wprowadził ciekawą modyfikację do typowego eksperymentu nad zakresem
pamięci bezpośredniej polegającego na krótkiej ekspozycji (ok., pół sekundy) układu liter lub
cyfr (w liczbie kilkunastu); ekspozycję tę poprzedza instrukcja dla badanego, aby starał się
zapamiętać jak najwięcej z prezentowanych liter lub cyfr. Badany pamięta zwykle około 4 - 5
elementów. W eksperymencie Sperlinga badanym eksponowano w czasie pół sekundy karty z
30
KRAINA LOGOS www.logos.astral-life.pl
literami ułożonymi w trzech rzędach, po cztery litery w każdym. Modyfikacja polegała na
tym, że badani mieli następnie wymienić nie wszystkie z eksponowanych liter, lecz tylko te,
które znajdowały się w określonym rzędzie. To, który rząd ma być odtworzony, wskazywał
badanym sygnał w postaci tonu, podawany bezpośrednio po ekspozycji liter: wysoki ton
oznaczał rząd górny, średni - rząd środkowy, a niski ton odnosił się do dolnego rzędu (por.
rys. 15A). Osoby badane przed ekspozycją karty z literami nie wiedziały, który rząd liter maje
ż niej odtworzyć, potrafiły jednak dokładnie wymienić litery z oznaczonego odpowiednim
tonem rzędu. Technika ta nosi nazwę odtwarzania częściowego w porównaniu z poprzednią,
zwaną odtwarzaniem całościowym. Wynika z tego, że badani przez . pewien czas po
ekspozycji muszą przechowywać w pamięci nie tylko te cztery, lecz wszystkie dwanaście
liter, z których dopiero wybierają odpowiedni rząd liter (por. rys. 15B).
Sperling zbadał następnie, jak długi może być odstęp czasu między
100
~c v
Odtwarzanie cz~ściowe E
~ 50 N
n Wysokość tonu
v
Odtwarzanie carościowe 0
Z Q B R Wysoki d M C A W Zredni
0 .50 1.0 T K N F Niski Czos [w sek.) podania tonu ~o ekspozycji korty
Rys. 15. a) Przyklad karty z eksperymentu Sperlinga. b) Odtwarzanie częściowe i calościowe.
(Według: G. Sperling, 1960.)
zakończeniem ekspozycji karty a podaniem tonu. Wydłużając ten odstęp do pół sekundy,
stwierdził stopniowe pogorszenie się wyników, zaś po przekroczeniu tego czasu osoby
badane nie potrafiły wymienić więcej elementów ze wskazanego rzędu niż z jakiegokolwiek
innego. Wyniki te wskazują, zdaniem Sperlinga, że obraz wzrokowy pozostaje przez jakiś
czas (ułamek sekundy) w tak zwanym przez niego magazynie pamięci wzrokowej (pamięć
ikoniczna w terminologii Neissera, 1967), gdzie następnie zanika (zaciera się) bardzo szybko.
Jeżeli prezentowany obraz ma być zapamiętany dłużej, musi zostać przetworzony tak, aby
mógł być przechowany w sposób bardziej trwały. Ton wskazuje, które elementy
prezentowanego obrazu wzrokowego mają zostać zakodowane trwalej.
31
KRAINA LOGOS www.logos.astral-life.pl
Sperling (1963) wyraznie podkreśla wzrokowy charakter pamięci ikonicznej. Jeżeli pole
widzenia w czasie pomiędzy ekspozycją karty z literami a podaniem tonu jest ciemne, to czas
trwania pamięci ikonicznej wynosi, jak to podaliśmy powyżej, pół sekundy; jeżeli natomiast
pole widzenia bezpośrednio po ekspozycji bodzca zostanie silnie rozjaśnione, to pamięć
ikoniczna zostaje upośledzona. Podobnie, .gdy pole widzenia zostanie wypełnione jakimś
złożonym bodzcem (np. plątaniną biało-czarnych kwadracików), tzw. szumem wzrokowym,
pamięć ikoniczna w.ogóle zanika. Zjawiska te noszą nazwę następczego maskowania
wzrokowego.
Pamięć ikoniczną można więc sobie wyobrazić jako śladowe trwanie bodzca, co wielu
psychologów i fizjologów zakładało od dawna w swoich teoriach. Zasługą Sperlinga jest
pokazanie parametrów czasowych i innych tego procesu. Przetwarzanie i kodowanie
informacji zarejestrowanych przez pamięć ikoniczną odbywa się już jednak poza nią. To
przetwarzanie rozpoczyna się najpewniej natychmiast po ekspozycji bodzca, obejmuje
wszystkie elementy przechowywane w magazynie pamięci ikonicznej, jednakże ze względu
na krótkotrwałość tego przechowania nie wszystkie z tych
elementów, jeśli jęst ich więcej niż 4~5, zdąży się przetworzyć. Dodatkowy sygnał, jakim w
eksperymentach Sperlinga był ton, wskazuje, które elementy mają być przede wszystkim
przetwarzane. Podmiot nie czeka jednak bezczynnie na sygnał, jeśli ten nie następuje
natychmiast po ekspozycji bodzca, zachodzi proces nieukierunkowanego przetwarzania [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Odnośniki