Tomasz z Akwinu ST17 RoztropnoĹÄ

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

wymogiem doskonałości, na co wskazują słowa Mateusza3). Zatem darowi rady
odpowiada bardziej błogosławieństwo ubóstwa niż miłosierdzia.
3. Następstwem błogosławieństw są owoce Ducha Zwiętego, które oznaczają
rozkosz duchową, wynikłą z doskonałych uczynków cnotliwych. Lecz Paweł Apostoł
nie wymienia żadnego owocu odpowiadającego darowi rady4), a wobec tego także
błogosławieństwo miłosierdzia nie jest dostosowane do daru rady.
Przeciwnie jednak myśli Augustyn5): dar rady stosuje się do miłosiernych, bo
jedynym sposobem wydobycia się z wielkiego zła jest przebaczenie wyrządzonych
nam krzywd i dawanie wsparcia .
Odpowiedz: Własnym przedmiotem rady są środki prowadzące do celu, a zatem
wszystko, co najbardziej pomaga do osiągnięcia celu, najbardziej łączy się z darem
rady. Tym zaś jest miłosierdzie, co wyraża Apostoł6): dobrotliwość do wszystkiego
jest pożyteczna . Wobec tego błogosławieństwo miłosierdzia specjalnie wiąże się z
darem rady, który uczynki miłosierdzia doradza i kieruj e ich wykonaniem. (52)
Ad 1. Jest prawd, że dar rady nadaje kierunek czynnościom wszystkich cnót, ale
czyni to specjalnie w dziedzinie uczynków miłosierdzia.
Ad 2. Rada jako dar Ducha Zwiętego kieruje nami we wszystkim, co służy
osiągnięciu celu, jakim jest życie wieczne, czy to do jego osiągnięcia jest konieczne
czy nie; jest prawd, że nie każdy uczynek miłosierny jest koniecznym warunkiem
zbawienia.
Ad 3. Owoc oznacza wynik końcowy. W dziedzinie działań wyniku tego nie
należy szukać w myśli, lecz w działaniu, którego owocem jest osiągnięty cel. Nic więc
dziwnego, że nie wymieniono między owocami Ducha Zwiętego odnoszącego się do
poznania praktycznego, a wszystkie wymienione owoce odnoszą się do działań,
dokonanych pod kierunkiem znajomości praktycznej. Między tymi zaś wymieniono
dobro i łaskawość, łączące się z miłosierdziem.
69
O WADACH PRZECIWSTAWNYCH ROZTROPNOZCI
ZAGADNIENIE 53.
NIEROZTROPNOZ
Trzeba teraz z kolei zająć się badaniem wad przeciwstawnych roztropności. Jak
pisze Augustyn1): każda cnota ma wady sobie wyraznie przeciwstawne, np.
roztropności przeciwstawia się lekkomyślność; oraz wady, które w pewien sposób
wydają się jej bardzo bliskie, podobne do niej nie samą rzecz, lecz ułudnym
wyglądem; tak np. do roztropności podobna jest chytrość czy przebiegłość .
Zajmiemy się najpierw wadami, których przeciwieństwo do roztropności jest
oczywiste. Wady te pochodzą z braków zachodzących w roztropności lub w tym, co
do roztropności jest konieczne. Następnie zaś przyglądniemy się wadom fałszywie do
roztropności podobnym; wady te polegają na nadużyciu tego, co do roztropności jest
konieczne.
Dwie wady są przeciwstawieniem roztropności: 1. nieroztropność, oraz 2.
niedbalstwo, przeciwstawiające się troskliwości, tego koniecznego warunku
roztropności.
Zagadnienie nieroztropności zbadamy szukając odpowiedzi na sześć pytań: 1.
Czym nieroztropność jest i czy nie jest grzechem ? 2. Czy jest grzechem osobnym? 3.
Co to jest pochopność lub lekkomyślność? 4. Co to jest nieuwaga? 5. Co to jest
niestałość? 6. Jakie jest pochodzenie tych wad?
70
Artykuł 1.
CZY NIEROZTROPNOZ JEST GRZECHEM ?
Nie wydaje się, by nieroztropność była grzechem. ponieważ:
1. Według Augustyna2) grzech musi być dobrowolny. Otóż nieroztropność nie
jest czymś dobrowolnym, bo przecież nikt nie chce być nieroztropnym.
2. Jest tylko jeden grzech, jaki człowiek przynosi z sobą na świat razem z
urodzeniem się, a tym jest grzech pierworodny. Otóż nieroztropność jest wrodzona;
przecież młodzi nie mają roztropności. Nie jest też nieroztropność grzechem
pierworodnym, gdyż byłaby przeciwstawieniem prawości, jaką ludzie mieli przed
popełnieniem pierwszego grzechu.
3. Pokuta zmywa każdy grzech, ale nie może nas uwolnić od nieroztropności.
A jednak, pomimo to, nieroztropność jest grzechem, ponieważ duchowy skarb
łaski można: stracić tylko przez grzech. Otóż skarb ten tracimy nieroztropności, co
wyraża Pismo św.3): skarb pożądany i wonny olejek w mieszkaniu sprawiedliwego,
a człowiek nieroztropny (53 ) rozleje go .
Odpowiedz: Nieroztropność może być trojaka. Po pierwsze, jako zwykły brak
roztropności; brak ten może nie być grzechem i nie zachodzi tu nieroztropność w
znaczeniu ścisłym. Po drugie, jako brak roztropności, którą człowiek może i po-winien
mieć, a nie ma jej z własnej winy; taka nieroztropność jest grzechem z powodu
zaniedbania starań o jej nabycie. Po trzecie, jako przeciwność roztropności, kiedy
mianowicie rozum działa przeciwnie niż tego domaga się roztropność. Np. jeśli
właściwy w roztropności poprawny rozum działa w wyniku naradczego zastanawia-
nia się, nieroztropny lekceważy zastanawianie się i nie dba o czynności składające się
na roztropność. Ten rodzaj nieroztropności jest grzechem przeciw samej istocie
roztropności. Człowiek bowiem nie może postępować sprzecznie z roztropnością bez
odstąpienia od prawideł stanowiących istotę roztropności. Jeśli zatem ktoś odstąpi od
prawideł Boskich, ,jak to ma miejsce w wypadku zlekceważenia i wzgardy dla Pisma
św., co prowadzi do działania pochopnego, popełnia grzech śmiertelny. Popełnia
71
grzech lekki, jeśli postępuj e wprawdzie bez liczenia się z tymi prawidłami; ale przy
tym nie gardzi tym i nie lekceważy tego, co jest do zbawienia konieczne.
Ad 1. Jest prawd, że nikt nie chce zachodzącego w nieroztropności nieporządku
i zniekształcenia; niemniej jednak kto chce postępować pochopnie, przez to samo
lekkomyślnie, faktycznie chce nieroztropności. Dobrze to wyraża Filozof4): kto w
dziedzinie roztropności grzeszy rozmyślnie, czyni coś, na co wcale zgodzić się nie
można .
Ad 2. Zarzut ten dotyczy prostego niezawinionego braku roztropności. A jednak
trzeba pamiętać, że brak roztropności, tak samo jak każdej innej cnoty, jest wynikiem
braku prawości sprzed grzechu pierworodnego, która to prawość uzupełniała
wszystkie braki duszy. Można zatem brak cnót odnieść do grzechu pierworodnego,
jako przyczyny tego braku.
Ad 3. Owszem, pokuta przywraca roztropność wlaną, choć nie przywraca
roztropności jako poprzednio wyrobionej sprawności; a jednak przez pokutę człowiek
przestaje czynić nieroztropnie, a więc grzeszy nieroztropności.
Artykuł 2.
CZY NIEROZTROPNOZ JEST GRZECHEM OSOBNYM ?
Nie wydaje się, by nieroztropność była grzechem osobnym, ponieważ:
1. Każdy kto grzeszy czyni to w sprzeczności z prawym rozumem, czyli z
roztropnością. Otóż, jak wiemy z poprzedniego artykułu, nieroztropność zachodzi
wtedy, gdy ktoś działa sprzecznie z roztropnością. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Odnośniki